• Symposium De geleerden(auto)biografie als bron in de wetenschaps- en universiteitsgeschiedenis (Utrecht - 7 december 2012)

Het is al vaker geconstateerd: de biografie beleeft een bloei in Nederland en België. Politici en staatslieden, ondernemers, schrijvers, dichters, schilders, componisten, popartiesten, verzetsstrijders, kunstverzamelaars, sportlieden, koningen, prinsen en prinsessen, journalisten en critici, leden uit één familie, ze zijn allemaal al door biografen van uiteenlopende slag en kwaliteit tot onderwerp genomen. Dit heeft geleid tot zeer verschillende boeken: van snel geschreven weinig diepgravende werken tot uiterst gedetailleerde levenswerken in soms meer dan een deel waarvoor de biograaf elk beschikbaar document, elk krantenknipsel en elk snippertje heeft gebruikt. In het beste geval geven zij op sommige punten een beter of zelfs een heel nieuw inzicht in het gebied waarop de gebiografeerde actief was. In sommige gevallen werpen zij licht op de groep, sociale laag, partij of beroepsgroep waartoe de hoofdpersoon behoorde. Dit geldt nog meer voor de autobiografie.

De autobiograaf heeft immers vaak de bedoeling zijn of haar rol in het bijzonder voor het voetlicht te brengen. Biografieën en autobiografieën kunnen zo een correctie geven op de geschiedschrijving in een bepaald specialisme en soms zelfs van de geschiedenis van een groep of natie. Met de geleerden(auto)biografie is het weinig anders. De vlugge, journalistieke benadering komt er minder in voor, maar dit betekent niet dat elke (auto)biografie van een denker of onderzoeker heel diepgravend is. Ook in deze groep wordt de polemiek niet geschuwd, evenmin als de zelfrechtvaardiging of de 'vie romancée'. De goede geleerdenbiografie kan een belangrijke bron zijn voor de wetenschaps- en universiteitsgeschiedenis. Hier wordt inzicht gegeven in de ontwikkelingen in een bepaald vakgebied, de verhoudingen en het werk in kliniek of laboratorium, de verhoudingen in een faculteit, het werk dat achter de schermen werd verricht, de ruzies rond een benoeming of in de contacten die op congressen werden gelegd. Dikwijls dragen dergelijke boeken ook bij tot inzicht in het studentenleven van de hoofdpersoon en in het onderwijs dat hij of zij genoot.

Op dit punt stelt menige op zichzelf goede biografie helaas teleur. Soms bevat een biografie van een politicus of wie dan ook interessante passages over diens leermeesters en hun onderwijs, maar al te vaak heeft de biograaf zich onvoldoende verdiept in de toenmalige universiteit en bevat zo'n boek tal van slordigheden. De geleerdenbiografie laat ook in andere opzichten nogal eens te wensen over. Naast schitterende voorbeelden van een gedegen behandeling van het wetenschappelijke werk van de hoofdpersoon komt het voor dat de biograaf te weinig begrijpt van diens vakgebied en hierdoor te veel aan de oppervlakte blijft. Wat betekent dit voor de wetenschapsgeschiedenis? Betekent dit dat de biografie van een natuurkundige of een bioloog moet worden geschreven door een natuurkundige of een bioloog of kan dit ook of misschien zelfs beter door een in de wetenschapsgeschiedenis geïnteresseerde historicus worden gedaan?

Voorts wordt soms te weinig aandacht besteed aan de inhoud, vorm en kwaliteit van diens onderwijs. En hoe vaak komt het voor dat in zo'n biografie zicht wordt gegeven op de vele informele contacten die er bestonden en bestaan? In de genootschappen, de verenigingen en clubs, de diners en borrels? Hoe ging het op congressen eraan toe? Hoe zat het met schoolvorming? Trokken promotores hun leerlingen voor bij benoemingen? Welke contacten hadden studenten en hoogleraren en hun medewerkers met bedrijven en maatschappelijke organisaties? Wie profiteerden hiervan het meest?

Ter bespreking van deze en soortgelijke vragen organiseren het Belgisch-Nederlands genootschap voor wetenschaps- en universiteitsgeschiedenis Gewina, het Huizinga Instituut en het Descartes Centre for the History and Philosophy of the Sciences and the Humanities (Universiteit Utrecht) op vrijdag 7 december 2012 in Utrecht het symposium 'De geleerden(auto)biografie als bron in de wetenschaps- en universiteitsgeschiedenis'. Belangstellenden worden uitgenodigd vóór 1 augustus 2012 een voorstel van maximaal 500 woorden in te dienen. De spreektijd zal ongeveer een half uur zijn. De bijdragen zullen worden gebundeld tot een boek.

Geïnteresseerden kunnen zich wenden tot prof. dr. L.J. Dorsman (Universiteit Utrecht), email: l.j.dorsman@uu.nl, tel.: 030-253 6464/605 4904, of tot dr. P.J. Knegtmans (Universiteit van Amsterdam), e-mail: p.j.knegtmans@uva.nl, tel.: 020-525 3342/441 0141.

 

• Das Letzte Wort. Rechtsetzung & Rechtskontrolle in der Demokratie (Bern - 5-8 februari 2013)

Van 5 tot 8 februari 2013 gaat in Bern de 53. Assistententagung Öffentliches Recht door. Hoewel niet specifiek gericht op een rechtshistorisch publiek is er wel een rechtshistorisch luik. Daarbij worden allerhande aspecten van grondwettelijke hoven naderbij bekeken. Onder welke historische omstandigheden en met welke bedoeling zijn constitutionele hoven opgericht? Hoe ontwikkelden bepaalde justitiële autoriteiten zich geleidelijk tot constitutionele hoven? Welk zijn de historische argumenten voor en tegen een constitutionele bevoegdheid en zijn deze nog steeds relevant? Is er een verband tussen de aanpasbaarheid van de Grondwet en de rol van de constitutionele hoven voor de maatschappij?

Duitstalige papers uit alle Europese landen zijn welkom. Geïnteresseerden sturen voor 14 september 2012 een voorstel van maximum 5000 tekens (inclusief leestekens) aan assistententagung@oefre.unibe.ch. De papers zullen gepubliceerd worden in de reeks 'Tagungsbände der Assistententagung Öffentliches Recht'. Meer informatie op www.assistententagung.de.

 

• Legal Theory and Legal History: a neglected Dialogue? (London - 12-13 april 2013)

Apart from some notable exceptions, much of contemporary legal theory is uninformed by history, including legal history. This is deeply regrettable, for legal theories may be vastly improved by being informed, and perhaps more importantly, challenged by historical contexts. Theories of law, one might say, are better if they are forged at the coal-face of historical research. Similarly, one could argue that legal histories are better when they draw on, and themselves contribute to, the conceptual resources of legal theory.

Somewhat more radically, if one agrees law does not have a nature, but a culture, then one must account for how the culture of law changes, and has changed, over time. This, by necessity, demands a historically-informed methodology. Similarly, the problem of change is an unavoidable one in legal theory, whether that be change in legal regimes or changes in certain areas of the law – here, again, the resources of history, including the philosophy of history, are invaluable. Putting things a little more colourfully, one could say that legal ideas cannot but be understood historically.

Further, legal theory has, of course, its own history: legal theories are not disconnected islands, but rather interventions in a long series of dialogues and polylogues amongst theorists. As many have observed, and described, legal theory’s history needs to be informed not only by such dialogues and polylogues amongst theorists, but also by awareness of the theorist’s immersion in political, economic and other conditions of his or her time and place – there, once more, a serious engagement with history is important.

This conference - the annual conference of the UK Branch of the IVR - is designed to bring together legal theorists and legal historians (including historians of legal theory and political thought) in an attempt to facilitate and encourage dialogue between the two disciplines.

A call for papers is issued for the open paper sessions. A group of selectors from the Legal Theory and Legal History Group at Queen Mary will select papers based on abstracts. Abstracts are to be no longer than one A4 page, and should include the name and affiliation of the author(s).

Strong preference will be given to papers related to the theme, broadly construed. However, papers may be submitted on any aspect of legal and social philosophy.

Abstracts should be emailed to m.delmar@qmul.ac.uk by 1 October 2012.

• 'Het pleit is in den zak'! Procesdossiers uit het Ancien Regime en hun perspectieven voor historisch onderzoek (11 maart 2013)

Procesdossiers uit het Ancien Régime bevatten een schat aan informatie over de maatschappij van de 16de, 17de en 18de eeuw. Ze kunnen daarom zeker een nieuw licht werpen op de geschiedenis van de Nieuwe Tijd. Vroegmoderne procesdossiers bieden een unieke kijk op talloze conflicten, zowel voor de geschiedenis van individuen en families als voor veranderende sociale verhoudingen tussen institutionele spelers (dorpen, heren, edellieden, steden, kerken, abdijen, ambachten, ondernemers…). Ze bevatten o.a. de getuigenissen – en de gesproken woorden – van alle lagen van de bevolking, maar ook tekeningen, kaarten, plannen en soms zelfs voorwerpen die fungeerden als bewijsmateriaal. Deze bronnen lenen zich dus bij uitstek voor microgeschiedenis en vertooganalyse. Maar door meerdere processen over een langere termijn te bestuderen kunnen ook wisselende allianties en verschuivende machtsverhoudingen boven water komen.

Procesdossiers zijn lange tijd verwaarloosd door de archivistiek, en daarmee ook door het historisch onderzoek. Eén van de redenen hiervoor is de enorme massa aan bewaarde dossiers. Op dit moment wachten nog honderden meters dossiers zowel van lokale schepenbanken, als van hogere instanties (Raad van Brabant, Raad van Vlaanderen, Grote Raad van de Nederlanden te Mechelen, 'Souveraine Justice des Échevins de Liège', Rijkskamergerecht te Wetzlar,...) op inventarisatie. Daarnaast vinden we ook nog vele procesdossiers in de archieven van families, kerken, ambachtsgilden,… Voor de geschiedenis van de Nieuwe Tijd vormen procesdossiers duidelijk de belangrijkste nog niet ontgonnen goudmijn.

Vanaf de 19de eeuw zijn verschillende inventarisatieprojecten op touw gezet, die nog niet werden afgerond. Sinds enkele jaren heeft de inventarisatie van procesdossiers een nieuwe adem gevonden. Meerdere inventarissen met dezelfde beschrijvingsmethode werden gepubliceerd, en diverse projecten zijn momenteel lopende in de archieven van Anderlecht, Brussel, Gent en Luik. Uiteraard blijven nog vele methodologische en historische vragen open met betrekking tot de processen.
Wat zijn de mogelijkheden en de beperkingen van deze bron? Hoe toegankelijk was de rechtspraak tijdens het Ancien Régime en hoe evolueerde dit van de 16de tot de 18de eeuw? Wat was de rol van arbitrage, bemiddeling of lobbying? Welke interacties bestonden tussen lokale overheden, provinciale justitieraden en het centrale niveau? Reflecteerden processen louter de bestaande wetgeving of gaven ze soms ook aanleiding tot het uitvaardigen van specifieke ordonnanties? Hoe verklaren we de merkwaardige daling van de procesdrift (de zgn 'great litigation decline') die in de loop van de 18de eeuw voor verschillende rechtbanken kon worden vastgesteld?

Voorstellen voor bijdragen (voorlopige titel en maximum 1 pagina) zijn welkom vóór 1 november 2012 bij:

Laetizia PUCCIO
Rijksarchief te Luik
rue du Chéra, 79
4000 Luik
laetizia.puccio@arch.be

De studiedag heeft twee belangrijke doelstellingen:

• de aandacht vestigen op reeksen procesdossiers die recent werden geïnventariseerd of waarvan de inventarisatie lopende is
• de uiteenlopende mogelijkheden belichten die deze bronnen bieden voor het historisch onderzoek (geschiedenis van het recht, de rechtspraak, het geweld en de criminaliteit maar ook de economische, sociale en culturele geschiedenis, de mentaliteitsgeschiedenis, de geschiedenis van het milieu, de publieke opinie, het dagelijks leven, taalkunde en toponymie enz.)
  

Met deze oproep zoeken we daarom bijdragen over de volgende onderwerpen:

• de bronnen, de context waarin deze tot stand zijn gekomen, en de specifieke eigenschappen van reeksen procesdossiers;
• de methodologie en het gebruik van deze bronnen, de perspectieven voor het onderzoek die ze bieden;
• case-studies die de rijkdom en het historisch belang van de bronnen illustreren.

De handelingen van de studiedag zullen worden gepubliceerd door het Rijksarchief.