Woord Vooraf

 

Beste lezer,

 

Mocht er een prijs bestaan voor de Meest Intrigerende Titel van het jaar, dan won het boek van Bastiaan van der Velden geheid: Ik lach met Grotius, en alle die prullen van boeken, een rechtsgeschiedenis van Curaçao. Bij Curaçao denkt de redactie van de nieuwsbrief niet onmiddellijk aan rechtsgeschiedenis, maar eerder aan parelwitte stranden omzoomd met palmbomen en een heerlijke cocktail bij de hand. Van der Velden is echter uit steviger hout gesneden en brengt een mooi relaas over de geschiedenis van het recht op de Nederlandse Antillen.

 

Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST, Bram VAN DAEL & Sebastiaan VANDENBOGAERDE.

 

1. Recente Publicaties

 

• VAN DER VELDEN, Bastiaan D., Ik lach met Grotius, en alle die prullen van boeken, een rechtsgeschiedenis van Curaçao, Amsterdam, SWP, 2011, 368 p.

‘Ik lach met GROTIUS, en alle die prullen van boeken’, aldus reageerde WIC-directeur Gales, nadat hij voor de zoveelste maal blijk had gegeven van zijn afkeer van juridische procedures en wederom enkele tegenstanders had laten opsluiten zonder enige vorm van proces – een minachting voor het recht die typerend is voor het bestuur tijdens de periode van de West Indische Compagnie. Deze rechtsgeschiedenis van Curaçao beschrijft de verhouding tussen de bevolking van Curaçao en het recht en bestuur in drie opeenvolgende tijdvakken. Op de periode van de Caquetios indianen en hun ongeschreven recht volgt de Spaanse periode (1499-1634) waarin wetgeving wordt gebruikt om de veroverde gebieden onder bestuurlijke controle te brengen. Na de inval van de Hollanders in 1634 zijn de bestuurders voornamelijk bezig met het vergaren van privévermogen. Bestuur en rechtspraak hebben voor de meeste directeuren van de WIC een lage prioriteit – zoals ook blijkt uit de titel van dit boek. Naast WIC-ambtenaren springen in de Curaçaose maatschappij in de 17e tot 19e eeuw twee andere bevolkingsgroepen in het oog: de joden en de slaven. Was er voor deze groepen de mogelijkheid een eigen rechtssysteem in stand te houden, en hoe verhield dit zich dan ten opzichte van het recht van de WIC? Rechtspluralisme op Curaçao wordt ook onderzocht in de wijze waarop politie en de rechter kan worden beïnvloed met behulp van magie van de brua-maker.

Met deze uitstap naar de Nederlandse Antillen wordt het bewijs geleverd dat rechtsgeschiedenis ook zeer exotisch kan zijn. Tot op heden bestond er geen volledig overzicht van de rechtsgeschiedenis van Curaçao, zodat met deze publicatie een belangrijk en onbeschreven gedeelte van de geschiedenis van het eiland wordt ontsloten. Niet alleen komen bekende onderwerpen zoals het recht in de Spaanse periode en het recht van de WIC aan de orde, maar ook minder bekende facetten, zoals het recht binnen de slavengemeenschappen, het interne recht van de joodse bevolkingsgroep en als uitsmijter het gebruik van Brua in de rechtszaal, maken hun opwachting.

 

• JANSEN, Jelle Eric, Bezit te kwader trouw, verkrijgende en bevrijdende verjaring. Een leerstellige, rechtsvergelijkende studie op historische grondslag., Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2011, xxviii, 346 p.

 

Artikel 3:105 verheft de bezitter te kwader trouw na twintig jaar en een dag tot eigenaar. De kunstdief kan dus eigenaar van de buit worden. Degene die zijn tuin een stuk heeft vergroot kan zich na twintig jaar als eigenaar van het geoccupeerde stuk grond in laten schrijven in de registers. Met name in gevallen waarin de eigenaar niet in staat is iets tegen de verkrijging te doen of zich niet bewust is van het feit dat zijn recht gevaar loopt, en de bezitter bovendien te kwader trouw is, lijkt het onbillijk dat het recht van de eigenaar voor de mala fide bezitter wijkt. In dit boek wordt de vraag beantwoord of artikel 3:105 in stand moet blijven, afgeschaft moet worden of moet worden aangepast. Het antwoord wordt gezocht door het Nederlandse recht te vergelijken met achtereenvolgens het Romeinse recht, het Duitse recht, het Anglo-Amerikaanse recht en het Franse recht. De conclusie luidt dat eigendomsverlies aan een bezitter te kwader trouw, eigendomsverkrijging door een bezitter te kwader trouw, niet te rechtvaardigen is door enkel op de rechtszekerheid te wijzen. Het verlies van recht aan een mala fide bezitter is gerechtvaardigd wanneer de eigenaar zijn verlies, de verkrijging door de mala fide bezitter, heeft kunnen voorkomen, maar naliet tegen de bezitter op te treden. De eigenaar heeft zijn verlies dan aan zichzelf te wijten, hij heeft zijn recht verwerkt. Als gevolg hiervan doet de wetgever er verstandig aan artikel 3:105 voor wat betreft erfdienstbaarheden en roerende zaken aan te passen.

 

• CZEGUHN, Ignacio, LOPEZ NEVOT, José Antoni, e.a., Die Höchstgerichtsbarkeit im Zeitalter Karls V. Eine vergleichende Betrachtung, Baden-Baden, Nomos Verlages.Mbh & Co, 2011, 339 p.

 

In dit werk wordt onderzocht of er overeenkomsten waren in de structuur, organisatie en de processen aan de hoogste rechterlijke instellingen van Keizer Karel die over Spanje, Vlaanderen en het Heilig Roomse Rijk regeerde. Kenden de gerechten van de verschillende regio's elkaars procesverloop? Stonden ze met elkaar in contact? Welke onderscheiden bestonden er tussen de verschillende systemen? Op deze vragen wordt gepoogd met deze bundel een antwoord te bieden. Daarbij wordt gebruikt gemaakt van een vergelijkende rechtshistorische aanpak waardoor de lezer in de mogelijkheid wordt gebracht om een indruk te krijgen over de werking van justitie tijdens de Nieuwe Tijd.

 

2. Call For Papers

 

3. Kalender

• Op woensdag 11 mei 2011 om 16u00 (in de vergaderzaal van het Instituut voor Rechtsgeschiedenis aan de Universiteitstraat 4 te Gent) houdt prof. dr. Robert Jacob een causerie over historische rechtsiconografie. Professor Jacob is hoogleraar (middeleeuwse) rechtsgeschiedenis aan de Universiteit van Luik en hij is als ‘directeur de recherche’ verbonden van het Franse CNRS. Zijn Images de la justice. Essai sur l’iconographie judiciaire du Moyen Âge à l’âge classique van 1994 is een klassieker geworden. Voor het multimediale Le moyen âge en lumière schreef hij het hoofdstuk over ‘Peindre le droit ou l’imaginaire du juriste’. Hij publiceerde ook over rechtsrituelen. Tijdens de causerie zal hij ingaan op juridische verluchtingen in middeleeuwse manuscripten.

• Vrijdag 13 mei 2011 wordt eveneens een drukke dag voor de rechtshistoricus. Zowel in Parijs als in Amsterdam gaan interessante rechtshistorische bijeenkomsten door. Voor meer informatie verwijzen we u graag naar de aprileditie van de Courant.

• Onder promotorschap van prof. dr. Bruno De Wever en co-promotorschap van prof. dr. Dirk Luyten schreef Koen Aerts het doctoraal proefschrift "Repressie zonder maat of einde? De juridische reïntegratie van incivieken in de Belgische staat na de Tweede Wereldoorlog". Ter verkrijging van de graad tot doctor in de geschiedenis wordt dit werk openbaar verdedigd op 18 mei 2011 om 16u in zaal Vermeylen, Het Pand, Onderbergen 1, te Gent. De verdediging is zoals altijd openbaar en u kan de uitnodiging hier terugvinden. Voor praktische vragen of ter aanmelding van uw aanwezigheid gelieve u (al dan niet elektronisch) tot Koen Aerts te richten.

• In de Tilburg Law School gaat op 26 mei de Supercourse History of the Common Law door. In afwijking van eerdere mededelingen zal niet prof. Zwalve over het goederenrecht spreken maar wel prof. Brandsma van Groningen Universiteit. Het programma kan u hier terugvinden en deelnemen kan voor 125 euro. Voor inlichtingen en aanmelding kan u bij Olga Tellegen-Couperus terecht.

• In Rotterdam gaan op 3 en 4 juni a.s. Les Journées Internationales de d’histoire du droit et des institutions door. Het thema voor dit jaar is Port, commerce et droit maritime. Op 3 juni vinden de sessies plaats aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en zaterdag heel toepasselijk op het cruiseschip “De Rotterdam”. Inschrijven kan tot en met 23 mei via het hier terug te vinden inschrijvingsformulier. Nadere informatie kan daar eveneens worden teruggevonden of kan u aanvragen bij dr. Emese von Bóné (vonbone@law.eur.nl).

4. Varia

 

 

Met vriendelijke groet,

Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Bram Van Dael,
Sebastiaan Vandenbogaerde.

M.m.v.
Chris Coppens
Frederik Dhondt
Margreet Duynstee
Sjoerd Faber
Rik Opsommer
Alain Wijffels